Mapa (z łac. mappa = obrus) - uogólniony obraz powierzchni Ziemi lub jej części (także nieba lub planety czy innego ciała niebieskiego), wykonywany na płaszczyźnie, w skali, według zasad odwzorowania kartograficznego, przy użyciu znaków graficznych.
Mapa stanowi podstawowe narzędzie badań i prezentacji wyników w historii, geografii i geodezji.
Najstarszą mapą jest mapa na ścianie w anatolijskiej osadzie Çatal Höyük.
Przeniesienie powierzchni ze sfery (Ziemia nie jest idealną kulą, ma nieregularny kształt geoidy, ale przy sporządzaniu mapy przyjmuje się założenie o jej kulistości, lub że jest elipsoidą obrotową) na płaską powierzchnię mapy wymaga:
zastosowania odpowiedniego rzutu, czyli odwzorowania kartograficznego
zmniejszenia obrazu do żądanej skali
zastosowania przyjętych znaków umownych
uogólnienia przedstawionego obrazu
Nauka o mapach to kartografia.
W Polsce wraz z geodezją stanowi jedną z dyscyplin nauk technicznych.
Kształtowanie się kartografii jako nauki:
1 okres – od czasów starożytnych
2 okres – od połowy XVI do połowy XX w
3 okres – od połowy XX do dziś
Atlas geograficzny – zbiór map, wydany zazwyczaj w postaci książkowej, a obecnie także w postaci multimedialnej (np. atlasy na CD-ROM-ach, google maps).
Nazwa "atlas" nawiązuje do mitologicznej postaci Atlasa, który dźwigał na swoich barkach Ziemię – jego wyobrażenie było często umieszczane na stronach tytułowych atlasów.
Po raz pierwszy użyto tego terminu w XVI wieku, gdy pojawił się w tytule dzieła Merkatora Atlas Sive Cosmographicae (Atlas albo Opisanie Świata) z lat 1585-1595.
Najwcześniejszy atlas to Geografia Ptolemeusza, pochodzący z około 150 r. n.e. Za pierwszy nowoczesny atlas można uznać wydany 20 maja 1570 Theatrum Orbis Terrarum Orteliusa.
Atlasy mogą być ogólnogeograficzne, tzn. przedstawiać ogół zjawisk geograficznych na danym obszarze, bądź tematyczne, czyli przedstawiać wybrane aspekty tych zjawisk np. atlas geologiczny, geopolityczny, samochodowy, itp.
Atlasy różnią się także zasięgiem, mogą obejmować cały świat, jego część (np. atlas Europy, Azji, Ameryki, Australii czy Afryki), całe państwo , region (np. województwa podkarpackiego), miasto (np. miasta Rzeszowa) lub inne wyodrębnione obszary (np. atlasy parków narodowych) inaczej niż globus, który występuje tylko w postaci przedstawiającej cały świat. Atlas jest ważnym narzędziem dydaktycznym w nauczaniu geografii.
Nazwy "atlas" używa się także w odniesieniu do publikacji, które stanowią nieomal wyłącznie zbiór ilustracji, wykresów, itp. – np.: atlas roślin, atlas zwierząt, atlas anatomiczny atlas astronomiczny.